Hakkımızda

Hamilelik nedeniyle işten çıkarma, hamile işçi hakları, işçinin hamilelik nedeniyle işten çıkarılması halinde hakları detaylı olarak incelenecektir. Kadın çalışanlar, hamilelik dönemlerinde bazı haksız uygulamalarla karşı karşıya kalabilmektedir. Bu uygulamaların başında ise hamilelik nedeniyle işten çıkarma gelmektedir. Türk Hukuk Sistemi hamile işçiyi koruma altına almış ve bu tür bir feshi geçersiz kılmıştır. Bu makalede hamilelik nedeniyle iş akdinin sonlandırılması durumunda sahip olduğunuz yasal hakları, işverenin yükümlülüklerini ve bu haksızlığa karşı nasıl bir hukuki yol izlemeniz gerektiğini tüm detaylarıyla ele alacağız.

Hamilelik nedeniyle işten çıkarma yasal mıdır? Haksız fesih durumunda kıdem tazminatı, kötü niyet ve ayrımcılık tazminatı ile birlikte işe iade davası ve diğer tüm hamile işçi hakları bu rehberde. Bir avukatın kaleminden yasal süreç ve haklarınız.

Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Nedir?

Hamilelik nedeniyle işten çıkarma, işverenin, kadın işçinin hamile olduğunu öğrenmesi veya hamileliğe bağlı olarak ortaya çıkan durumlar (örneğin, sağlık raporları, izin talepleri) sebebiyle iş sözleşmesini sonlandırmasıdır. Bu durum, 4857 sayılı İş Kanunu’nun temel prensiplerinden olan “eşit davranma ilkesi” ve “feshe karşı koruma” hükümlerinin açık bir ihlalidir. Kanunlarımız, cinsiyet veya gebelik gibi nedenlerle bir işçiye farklı muamele yapılmasını kesin bir dille yasaklar.

Dolayısıyla, işverenin fesih gerekçesi olarak doğrudan hamileliği göstermesi veya hamileliği ima eden başka bir gerekçenin arkasına sığınması, hukuken “haksız ve geçersiz fesih” olarak kabul edilir.

Uygulamada işverenler, fesih bildirimine “hamilelik” gerekçesini açıkça yazmaktan kaçınırlar. Bunun yerine genellikle “verimsizlik”, “performans düşüklüğü”, “işletmesel gereklilikler” veya “yeniden yapılanma” gibi soyut ve ispatı zor gerekçeler sunarlar.

Ancak, feshin hamileliğin öğrenilmesinden kısa bir süre sonra gerçekleşmesi, işçinin daha önce performansıyla ilgili bir uyarı almamış olması gibi durumlar, feshin asıl nedeninin hamilelik olduğuna dair güçlü bir karine (ipucu) teşkil eder. Yargıtay kararları da bu yönde istikrar kazanmıştır; feshin ardındaki gerçek niyetin hamilelik olduğu ispatlandığında, işveren ağır hukuki ve cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalır.

Hamile Çalışanı Koruyan Yasal Düzenlemeler Nedir?

Kanun koyucunun hamile işçiye özel bir koruma sağlamasının altında yatan temel amaçlar çok yönlüdür:

1. Annelik Hakkının ve Ailenin Korunması: Anayasa’nın 41. ve 50. maddeleri, ailenin ve özellikle annenin korunmasını devletin temel görevleri arasında sayar. Çalışma hayatındaki düzenlemeler de bu anayasal ilkenin bir yansımasıdır. Hamile işçinin iş güvencesinin sağlanması, annenin ve dolayısıyla doğacak çocuğun ekonomik ve sosyal olarak korunmasını hedefler.
2. İş Hayatında Eşitliğin Sağlanması: 4857 sayılı İş Kanunu’nun 5. maddesinde düzenlenen “Eşit Davranma İlkesi”, işverenin biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, hamilelik gibi nedenlerle doğrudan veya dolaylı olarak farklı işlem yapmasını yasaklar. Bu ilke, kadınların sadece anne olma potansiyelleri veya gerçekliği yüzünden iş hayatından dışlanmalarının önüne geçmeyi amaçlar. Ayrıca bu konudaki yönetmelik Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma durumuna yol göstermektedir.
3. Toplum Sağlığının ve Neslin Devamlılığının Güvence Altına Alınması: Sağlıklı bir toplum, sağlıklı bireylerle mümkündür. Hamile bir kadının işini kaybetme korkusu olmadan, stresten uzak bir hamilelik süreci geçirmesi hem anne hem de bebek sağlığı için kritik öneme sahiptir. Yasal koruma, bu güvenceyi sağlayarak toplum sağlığına da hizmet eder.
4. Ayrımcılığın Önlenmesi: Hamilelik nedeniyle işten çıkarma, temel bir insan hakkı ihlali olan cinsiyete dayalı ayrımcılığın en bariz örneklerinden biridir. Yasal düzenlemeler, bu tür ayrımcı pratiklerin kökünü kazımayı ve çalışma barışını korumayı hedefler.

Hamilelikte İşten Çıkarma Yasağı Ne Kadar Sürer?

Yaygın bir kanının aksine, “hamilelikte işten çıkarma yasağı” mutlak bir yasak değildir. İş Kanunu, hamile işçiyi hamilelik nedeniyle işten çıkarılmaya karşı korur. Ancak, işverenin haklı bir nedeni varsa (örneğin, işçinin hırsızlık yapması, işe sürekli devamsızlık yapması gibi İş Kanunu Madde 25/II’de sayılan ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı haller), hamilelik bu durumlarda bir koruma kalkanı oluşturmaz.

Asıl koruma, geçerli bir neden olmaksızın yapılan fesihlere karşıdır. Koruma süreci şu şekilde işler:

• Hamileliğin Bildirimi: İşçinin yasal korumadan tam olarak faydalanabilmesi için hamileliğini makul bir sürede işverene bildirmesi önemlidir. Bu bildirim, sözlü olarak yapılabileceği gibi, ispat kolaylığı açısından doktor raporuyla birlikte yazılı olarak (örneğin, ihtarname veya e-posta yoluyla) yapılması tavsiye edilir.
• Doğum Öncesi ve Sonrası İzinler: Hamile işçinin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 haftalık ücretli analık izni hakkı vardır. Çoğul gebeliklerde bu süreye 2 hafta daha eklenir. Bu izin süreleri boyunca iş sözleşmesi askıda kabul edilir ve işveren bu sürelerde fesih yapamaz.
• İş Güvencesi Kapsamı: İş güvencesi hükümlerinden (işe iade davası açma hakkı) yararlanabilmek için işyerinde 30 veya daha fazla işçi çalışması ve işçinin en az 6 aylık kıdeme sahip olması gerekir. Ancak bu şartlar sağlanmasa bile, hamilelik nedeniyle yapılan fesih “kötü niyetli fesih” sayılacağı için işçi, kötü niyet tazminatı talep edebilir.

Özetle, koruma süreci hamileliğin öğrenildiği andan başlar, doğum izni ve diğer yasal izinlerin sonuna kadar devam eder. Bu süreçte işveren, fesih için hamilelik dışında, somut ve kanıtlanabilir geçerli veya haklı bir neden sunmak zorundadır.

Hangi Durumlarda Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Fesih Olur?

Uygulamada, işverenlerin hamilelik nedeniyle fesih yoluna gittiği bazı tipik senaryolar şunlardır:

• Doğrudan Fesih: İşçinin hamileliğini bildirmesinin hemen ardından, performans veya işletmesel gereklilikler gibi bahanelerle iş akdinin sonlandırılması.
• Dolaylı Ayrımcılık ve Bezdiri (Mobbing): İşverenin hamile işçiyi istifaya zorlamak için çalışma koşullarını ağırlaştırması, görev tanımını anlamsızca değiştirmesi, psikolojik baskı uygulaması.
• Doğum İzni Dönüşü İşe Başlatmama: Doğum iznini kullanan işçinin izin bitiminde işe başlatılmaması veya eski pozisyonuna eşdeğer bir pozisyon teklif edilmemesi.
• Deneme Süresinde Fesih: Deneme süresi içinde olan bir çalışanın hamile olduğunun öğrenilmesi üzerine, deneme süresi gerekçe gösterilerek iş sözleşmesinin feshedilmesi. Yargıtay, bu durumda dahi feshin nedeninin hamilelik olduğunun ispatı halinde, feshin geçersiz sayılacağına hükmetmektedir.
• Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Yenilenmemesi: Hamile olan belirli süreli sözleşmeli bir çalışanın, sırf hamileliği nedeniyle sözleşmesinin yenilenmemesi de ayrımcılık yasağının ihlali olarak kabul edilebilir.

Hamilelik ve Doğum Sürecinde İşçi Hakları ve Yasal Süreçler: Özet Tablo

Aşağıdaki tablo, hamilelik nedeniyle işten çıkarılma durumunda ve genel olarak hamilelik sürecinde sahip olduğunuz temel hakları, bu hakların yasal dayanaklarını ve dikkat etmeniz gereken kritik süreleri ve notları bir araya getirmektedir. Karmaşık hukuki süreçleri daha anlaşılır kılmak amacıyla hazırlanan bu rehber, haklarınızı takip ederken size yol gösterecektir.

Hak / Süreç	Açıklama	Yasal Dayanak	Önemli Notlar ve Süreler
İş Güvencesi ve Fesih Yasağı	İşverenin, işçiyi hamileliği nedeniyle işten çıkarması yasaktır. Bu durum, “geçersiz fesih” sayılır ve ayrımcılık teşkil eder.	4857 sayılı İş Kanunu md. 5, 18	Feshin asıl nedeninin hamilelik olduğunu ispat yükü işçidedir. Ancak Yargıtay, hamileliğin öğrenilmesinden sonra yapılan fesihlerde ispat yükünün işverene geçtiğini kabul etmektedir.
İşe İade Davası	Geçersiz fesih durumunda işe geri dönmek için açılan davadır.	4857 sayılı İş Kanunu md. 20, 21	Koşullar: İşyerinde 30+ işçi, en az 6 ay kıdem. Süre: Fesih bildiriminden itibaren 1 ay içinde arabulucuya, anlaşmazlık halinde 2 hafta içinde İş Mahkemesi’ne başvurulmalıdır.
Analık İzni Hakkı	Doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta (çoğul gebelikte +2 hafta) olmak üzere toplam 16 haftalık ücretli izindir.	4857 sayılı İş Kanunu md. 74	Bu sürelerde iş sözleşmesi askıdadır ve işveren fesih yapamaz. Ücret, SGK tarafından “Geçici İş Göremezlik Ödeneği” olarak ödenir.
Kıdem ve İhbar Tazminatı	Haksız fesih durumunda doğan temel tazminat haklarıdır.	4857 sayılı İş Kanunu md. 17, 1475 sayılı Kanun md. 14	Kıdem tazminatı için en az 1 yıl çalışma şartı aranır. Hamilelik nedeniyle fesih, işveren tarafından yapıldığı için her iki tazminata da hak kazanılır.
Kötü Niyet ve Ayrımcılık Tazminatı	Feshin hamilelik gibi ayrımcı ve kötü niyetli bir sebebe dayanması nedeniyle talep edilen ek tazminatlardır.	4857 sayılı İş Kanunu md. 5, 17	Ayrımcılık: 4 aya kadar ücret tutarında tazminat. Kötü Niyet: İhbar tazminatının 3 katı tutarında tazminat (İş güvencesi kapsamında olmayanlar için).
Çalışma Koşullarının Korunması	Hamile işçi günde 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz. Gece vardiyası ve fazla mesai yaptırılamaz. Sağlık kontrolleri için ücretli izin verilir.	Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarına Dair Yönetmelik	İşveren, hamile işçinin sağlığına uygun, daha hafif bir işte çalışma imkânı sunmakla yükümlüdür.
Süt İzni Hakkı	Doğum sonrası, 1 yaşından küçük çocuğunu emzirmesi için günde toplam 1.5 saat ücretli süt izni verilir.	4857 sayılı İş Kanunu md. 74	Bu süre, çalışma süresinden sayılır. İşçi, bu süreyi nasıl kullanacağına kendisi karar verir.
Cezai Yaptırım	Hamilelik nedeniyle ayrımcılık yaparak işçiyi işten çıkaran işveren hakkında ceza davası açılabilir.	5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) md. 122	“Nefret ve Ayrımcılık” suçu kapsamında 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası öngörülmektedir. Bu süreç, İş Mahkemesi’ndeki davadan bağımsızdır.

Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarıldım: Haklarım Nelerdir ve Süreç Nasıl İşler?

İşveren tarafından işçi hamile olduğu için işten çıkartılabilir. Hamile bir işçi hamile olduğu için işten çıkartılması yani iş sözleşmesinin haksız nedenle feshi halinde yasal yollara başvuru yapması gerekmektedir. Hamilelik nedeniyle işten çıkarıldığınızı düşünüyorsanız, haklarınızı aramak için atmanız gereken adımlar ve sahip olduğunuz haklar şunlardır:

İşe İade Davası

Eğer iş güvencesi kapsamındaysanız (işyerinde 30+ çalışan, en az 6 ay kıdem), fesih bildiriminin size tebliğinden itibaren 1 ay içinde arabulucuya başvurmak zorundasınız. Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde İş Mahkemesi’nde işe iade davası açmalısınız.

• Davanın Sonucu: Mahkeme, feshin geçersiz olduğuna karar verirse, işveren sizi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır.
  • İşe Başlatılırsanız: Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığınız en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarınız size ödenir.
  • İşe Başlatılmazsanız: Mahkemenin belirleyeceği ve en az 4, en çok 8 aylık ücretiniz tutarındaki iş güvencesi tazminatını ve 4 aylık boşta geçen süre ücretini size ödemek zorundadır.

Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Tazminat Hakları

İşe iade davası açılsın veya açılmasın, hamilelik nedeniyle yapılan fesih haksız bir fesih olduğu için aşağıdaki tazminatları talep etme hakkınız doğar:

• Kıdem Tazminatı: Aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmışsanız, kıdem tazminatına hak kazanırsınız.
• İhbar Tazminatı: İşveren fesih bildirimini yasal ihbar sürelerine uymadan yapmışsa, bu sürelere ilişkin ücret tutarında ihbar tazminatı ödemek zorundadır.
• Kötü Niyet Tazminatı: İş güvencesi kapsamında olmayan işçiler, işe iade davası açamazlar. Ancak feshin hamilelik gibi kötü niyetli bir sebebe dayandığını ispat ederek, ihbar tazminatının üç katı tutarında kötü niyet tazminatı talep edebilirler.
• Ayrımcılık Tazminatı: İş Kanunu’nun 5. maddesi uyarınca, işveren eşit davranma borcuna aykırı davrandığı için işçi, dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun bir tazminat ile yoksun bırakıldığı diğer haklarını da talep edebilir. Bu sebeple işçi sırf hamile olduğu gerekçesi ile işten çıkartılırsa ayrımcılık tazminatı işçiye ödenecektir.
• Diğer Alacaklar: Ödenmemiş ücret, fazla mesai, yıllık izin ücreti gibi diğer işçilik alacakları da talep edilebilir.

Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Yargılama Süreci

Bu tür davalarda en kritik konu ispattır. İşçi, feshin hamilelik nedeniyle yapıldığını ispatlamakla yükümlüdür. Ancak Yargıtay, bu konuda işçi lehine yorum ilkesini benimsemektedir. İşçi, feshin hamileliğin öğrenilmesinden hemen sonra yapılması, performansının daha önce hiç sorgulanmamış olması, yerine başka birinin hemen işe alınması gibi olguları ileri sürerek feshin görünen nedeninin gerçek neden olmadığını ispatlayabilir. Bu durumda, feshin geçerli bir nedene dayandığını ispat yükü işverene geçer.

Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Davası Belgeler ve Başvuru Süreci

Hukuki süreci başlatırken elinizde bulunması gereken temel belgeler şunlardır:

• İş sözleşmesi
• SGK işe giriş bildirgesi ve hizmet dökümü
• Hamileliği kanıtlayan doktor raporları ve bu raporların işverene sunulduğuna dair kanıtlar (e-posta, ihtarname, şahit vb.)
• Fesih bildirimi (varsa yazılı olarak istenmelidir)
• Maaş bordroları
• İşyeri ile yapılan her türlü yazışma

Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Davası Görevli ve Yetkili Mahkeme

Hamilelik nedeniyle işten çıkarma davalarında görevli mahkeme İş Mahkemeleri‘dir. Yetkili mahkeme ise, genel kural olarak, davalı işverenin yerleşim yeri mahkemesi veya işin yapıldığı yer (işyerinin bulunduğu yer) mahkemesidir.

Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Cezai ve Hukuki Sonuçlar

Hamilelik nedeniyle işçiyi işten çıkaran işverenin karşılaşacağı sonuçlar sadece hukuki tazminatlarla sınırlı değildir.

• Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Hukuki Sonuçlar:
  • İşe iade ve iş güvencesi tazminatı ödeme yükümlülüğü
  • Kıdem, ihbar, kötü niyet ve ayrımcılık tazminatları
  • Boşta geçen süre ücreti ve diğer işçilik alacakları
  • Yargılama giderleri ve vekalet ücreti
• Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Cezai Sonuçlar:
  • 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 122. maddesi, “Nefret ve Ayrımcılık” suçunu düzenler. Cinsiyet nedeniyle bir kişinin işe alınmasını veya işine son verilmesini engelleyen kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilir. Hamilelik nedeniyle işten çıkarma, bu suçun nitelikli bir hali olarak değerlendirilebilir ve işveren veya şirket yetkilileri hakkında ceza davası açılabilir.

Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Sıkça Sorulan Sorular

Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma Sonuç

Bu makale boyunca Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma konusunu inceledik. Hamilelik, bir kadının hayatındaki en özel dönemlerden biridir ve bu süreçte işini kaybetme endişesi yaşamaması en temel hakkıdır. Türk İş Hukuku, hamile çalışanları güçlü bir zırhla korumakta ve hamilelik nedeniyle yapılan fesihleri ağır yaptırımlara bağlamaktadır. İşverenin sunduğu bahaneler ne olursa olsun, feshin asıl nedeninin hamilelik olduğunu düşünüyorsanız, haklarınızı aramaktan çekinmemelisiniz.

Sürecin teknik detayları ve ispat zorlukları göz önüne alındığında, bir iş hukuku uzmanından profesyonel destek alarak yola çıkmak, haklarınıza en doğru ve hızlı şekilde ulaşmanızı sağlayacaktır. Unutmayın, yasal haklarınızı bilmek ve kullanmak, sadece sizi değil, tüm çalışan kadınları daha adil bir çalışma hayatına bir adım daha yaklaştıracaktır.Hamilelik Nedeniyle İşten Çıkarma konusunu hamile işçi hakları, hamile işçi işten çıkarılması davası, hamile işçi çalıştırma süresi konularını inceledik. Diğer  İş hukuku konusunda güncel makalelerimizi takip edebilirsiniz.